Als gevolg van TSC kunnen in je nieren zogenaamde angiomyolipomen (AML’s), cysten (blaasjes gevuld met vocht) en heel soms nierceltumoren ontstaan. AML’s zijn (goedaardige) tumoren bestaande uit bloedvaten, glad spierweefsel en vetweefsel. Meestal geven AML’s geen klachten, maar bloedingen van een AML kunnen leiden tot verlies van je nierfunctie of soms zelfs dodelijk zijn.
De meest gebruikte behandeling, zeker in geval van spoed, is embolisatie (dat betekent het afsluiten van een bloedvat om de bloeding te stoppen). Bij meerdere AML’s in je beide nieren is deze therapie echter minder geschikt en is een behandeling die breder aangrijpt nodig.

 

EXIST-2 studie onderzoekt de effectiviteit van everolimus bij AML

In de EXIST-2-studie is daarom onderzocht of everolimus, een mTOR-remmer, een effectieve en veilige behandeloptie is voor AML. In deze studie werden 118 volwassen patiënten die een AML van minstens 3 cm doorsnee hadden, willekeurig verdeeld over een behandeling met 10 mg everolimus of placebo (een nepmiddel). Het belangrijkste doel was om vast te stellen bij hoeveel patiënten het volume van de AML (tumor omvang) met minstens de helft afnam.

Na 24 weken behandelen bleek bij meer dan de helft van de personen die werden behandeld met everolimus het totale AML-volume minstens te zijn gehalveerd. In de groep die werd behandeld met placebo was dit bij niemand het geval. Bij diegenen bij wie het tumorvolume afnam, werd geen nieuwe groei van AML gevonden.

‘In de EXIST-2 studie daalde de totale AML tumoromvang tenminste met de helft bij meer dan 50% van de personen die everolimus gebruikten’

De bijwerkingen van everolimus die in de EXIST-2-studie optraden, waren al bekend van eerder gebruik van everolimus. Er kwamen geen onverwachte bijwerkingen aan het licht. Het meest werd een ontsteking van het mondslijmvlies genoemd. Vier procent van de deelnemers uit de everolimus-groep stopte hun deelname aan de studie vanwege het optreden van bijwerkingen.

 

Behandeling met mTOR remmer is eerste keuze voor klachtenvrije AML

In internationale richtlijnen is therapie met een mTOR-remmer opgenomen als eerste keuze voor de behandeling van AML tumoren in de nieren die geen symptomen geven. Maar hoe effectief en veilig is therapie met everolimus als je dit jarenlang gebruikt?

Dat soort informatie over het gebruik gedurende langere tijd ontbreekt nog. Daarom is de EXIST-2-studie verlengd. Onlangs zijn van deze verlengingfase tussentijdse resultaten gepubliceerd. Bij iets meer dan de helft van de 112 deelnemers nam het totale volume van AML met de helft of meer af. Gemiddeld duurde het iets minder dan 3 maanden tot dit resultaat bereikt was. Bij bijna iedereen nam het tumorvolume wel iets af.

 

‘Jarenlang gebruik van everolimus laat tot heden geen onverwachte, dwz. niet eerder waargenomen,

bijwerkingen zien’

 

De meest waargenomen bijwerkingen tijdens deze studieverlenging waren verkoudheid, ontsteking van het mondslijmvlies, hoofdpijn, acne, een verhoogd cholesterol, urineweginfecties en het optreden van aften in de mond. In het tweede en derde jaar van de behandeling met everolimus traden deze bijwerkingen veel minder vaak op. Bij ongeveer twee derde van de deelnemers was het nodig de dosering te verlagen vanwege bijwerkingen. Minder dan 10% van de deelnemers staakte de behandeling helemaal als gevolg van bijwerkingen.

Uit de verlengde studie bleek dat het verlagende effect van everolimus op het volume van AML over de tijd (jarenlang) aanhoudt. Ook viel op dat everolimus zorgde voor een minder snelle achteruitgang van de nierfunctie bij AML, dus voor een zeker beschermend effect. Bovendien werden tijdens het langere gebruik van everolimus geen bloedingen van AML waargenomen.

‘Het effect van everolimus op de tumoromvang treedt doorgaans binnen 3 maanden op en houdt jarenlang aan, waarbij de nierfunctie met everolimus minder snel achteruitgaat dan zonder’

De aanbeveling in internationale richtlijnen voor artsen is dan ook om bij groeiende AML van meer dan 3 cm zonder symptomen een mTOR-remmer te gebruiken. De Nederlandse richtlijn is terughoudender in het gebruik van everolimus en stelt dat er ook nog andere risicofactoren of TSC-verschijnselen moeten zijn om voor AML everolimus te gebruiken. Een gepland vervolg van de verlengde EXIST-2-studie moet in de toekomst nog meer informatie geven over de veiligheid van everolimus bij nog langduriger gebruik. Hierover zullen wij je zeker op de hoogte houden.

 

Geraadpleegde bronnen:

Bissler JJ, et al. Everolimus for angiomyolypoma associated with tuberous sclerosis complex or sporadic lymphangioleiomyomatosis (EXIST-2): a multicentre, randomised, double-blind, placobo-controlled trial. Lancet 2013;381:817-24.

Bissler JJ, et al. Everolimus for renal angiomyolipoma in patients with tuberous sclerosis complex or sporadic lymphangioleiomyomatosis: extension of a randomized controlled trial. Nephrol Dial Transplant 2016;31: 111-119.

Efficacy and Safety of RAD001 in Patients Aged 18 and Over With Angiomyolipoma Associated With Either Tuberous Sclerosis Complex (TSC) or Sporadic Lymphangioleiomyomatosis (LAM) (EXIST-2). Te raadplegen op: https://clinicaltrials.gov (NCT00790400).

 

Openbare Concept Richtlijn Tubereuze Sclerose Complex. Gepubliceerd als bijlage van Tijdschrift voor Neurologie en Neurochirurgie, maart 2015.